‘Zit m’n dasje goed…

…zit m’n jasje goed…’ zong Toon Hermans in 1965. In het liedje ‘Vader gaat op stap’ gaan de beginzinnen over de controles die de man doet voordat hij aan het avontuur van een avondje stappen begint. Een ritueel dat begint voor de spiegel om in optimale conditie te zijn.

Wat doen schakers eigenlijk vóórdat ze aan hun avontuur beginnen? Bij het begin van de Keizercompetitie in het nieuwe seizoen een interessante vraag die het seizoen kan maken of breken.
Dat laatste is misschien wat boud gesteld maar ik vermoed dat ook wij ons in meer of mindere mate bezondigen aan rituelen om de kansen op succes te vergroten. Want is het u al eens opgevallen dat sommige clubleden er op de schaakavonden ongeveer net zo uitzien als voorgaande avonden? Zoals bijvoorbeeld Giel S. die vroeger heel vaak in een zelfgebreide trui kwam met daarop de tekst: ‘Giel, the best there is’. Een variatie op een toentertijd bekende reclame slogan. En wat te denken van spelers die vaak op vaste plekken (proberen te) zitten? Ja, die observatie van Kees Kerkdijk was zo slecht nog niet. Dat sommigen hetzelfde pad lopen naar de speelzaal? Schakers die eerst naar de bar gaan en beginnen met hetzelfde drankje? Of die juist linea recta naar de speelzaal lopen en alvast achter een bord gaan zitten? Eerst een paar potjes moeten vluggeren? Steevast te laat komen?
Heeft u zich dan al eens afgevraagd of ze dat bewust doen? Welke verborgen rituele handelingen ze nog meer uitvoeren?

Sinds een aantal jaren is de indeling van tevoren bekend. We weten tegen wie we moeten spelen en met welke kleur. Met die kennis kunnen we ons voorbereiden op de partij. We hebben een beeld voor ogen van de tegenstander. Je hebt een idee over de stijl van de tegenstander, van de zwakke en sterke punten. Een combinatoire speler of juist een meer positionele? Een goede rekenaar? Iemand die gecompliceerde stellingen schuwt en de controle wil houden? Goede kennis van de opening heeft? Slordig in het eindspel is? Deze kennis, en meer, kan bepalen hoe je de partij wilt gaan opzetten.
Maar ook vermoedens van rituelen voor en tijdens de partij bij de tegenstander kunnen een machtig psychologisch wapen zijn. Door observatie is het mogelijk een aantal ervan te ontdekken. Dan kan het ontregelen van een vast patroon de tegenstander een tikje uit het evenwicht brengen. Een paar tikjes zijn misschien al een halve pion waard.

Een voorbeeld: Bij mijn vorige club in Amsterdam (eerst ASC, na de fusie VAS/ASC) was een speler die het stukkendoosje, toen nog met schuif, altijd vlak naast het bord had staan. Alle geslagen stukken, zowel de witte als de zwarte, gingen onmiddellijk in het juiste vakje en met een harde knal werd de schuif dichtgeschoven. Er was duidelijke onrust bij hem te bespeuren als het stuk niet opgeborgen kon worden. Dus zette ik het stuk buiten zijn bereik, maar dat werd na enig loeren en in de loop quasi achteloos toch gepakt en opgeborgen. Een bevriende speler die bij ons aan een toernooi meedeed werd zelf onrustig van het geknal. De tip die ik aan hem doorgaf was een geslagen stuk dan maar in zijn hand te houden. Hij won. Maar kwam wel pas een maand later de dame die hij nog steeds in zijn zak had zitten terugbrengen.

Omdat ik nieuwsgierig ben naar mijn eigen ritueel heb ik in gedachten de dag eens doorgenomen. Onderstaand overzicht is het resultaat. Niet tot in de kleinste details, er moet iets te raden overblijven.
Tegen degenen die het nodig zouden kunnen hebben (en wie is dat niet…) zou ik zeggen: maak er gebruik van. Kijk of, waar en hoe er iets te ontregelen is. Ik hou wel van een (psychologische) uitdaging.

Algemeen:

• Geen alcohol na zondag

’s Morgens:

• Kleding
• Combinaties

’s Middags:

• Hersenboost 1
• Fysiek, in combinatie met
• Voorbereiding op de tegenstander
• Gerichte openingsvoorbereiding

 Begin van de avond:

• Vast eetpatroon
• Dubbele espresso
• Hersenboost 2
• Pen
• Notatieboekje

Onderweg:

• Energieboost 1
• Energieboost 2

Voor aanvang van de partij:

• Keuze van de tafel
• Keuze van de kant van de tafel
• Stukken netjes
• Tegenstander prettige partij (géén succes) wensen

Tijdens de partij:

• Cappuccino om mee te beginnen
• Géén alcohol

Twintig onderdelen waaruit mijn voorbereiding bestaat. Dat geeft te denken. Wat u hieruit in ieder geval kunt afleiden is dat ik de tijd heb, en ook neem, om me op de partij voor te bereiden. Maar heeft het nut, is de prangende vraag.
Een staatje van mijn laatste elf partijen laat het volgende zien:

Duidelijk toch?! Klip en klaar. Geen twijfel mogelijk. De conclusie kan niet anders zijn dan dat het complete ritueel in mijn voordeel werkt. Want zes partijen met twintig vinkjes die allemaal gewonnen zijn, dat kan toch geen toeval zijn! Die winstpartij met zeventien vinkjes is vanzelfsprekend de uitzondering die de regel bevestigt.

Twee remises en twee nullen, met maximaal zeventien vinkjes. Ook daar is de conclusie duidelijk. Alleen weet ik nog niet zeker welke. Of wil ik er nog niet aan?

Daar kom ik nog op terug.

23 augustus 2022